در لغت نامه دهخدا واژه مفتول به معنای تافته ، تاب داده ، هر چیز تافته شده و… می باشد .
اما در صنعت سیم و کابل واژه مفتولی به دسته ای از محصولات سیم و کابل اطلاق می گردد که هادی آنها بر اساس استاندارد ملی ایران شماره ISIRI 3084 و یا استاندارد بین المللی IEC ۶۰۲۲۸ از نوع گروه ۱ ( هادی های تک مفتولی ) می باشد . این نوع سیم که به سیم خشک نیز معروف است دارای هادی تک مفتولی می باشد .
سیم مفتولی یا سیم نصب ثابت و یا به اصطلاح رایج بازار سیم خشک ، عبارتست از سیمی تک رشته که هادی آن از جنس فلز مس بوده و عایق به کار رفته در سیم مفتولی نیز آمیزه پلیمر PVC ( پی وی سی ) از نوع پلیمر PVC/C می باشد .
از سیم مفتولی ( سیم نصب ثابت یا سیم خشک ) در سیم کشی داخلی تابلو ها و توزیع کننده های برق استفاده می گردد همچنین از سیم مفتولی ( سیم غیر قابل انعطاف یا سیم نصب ثابت ) می توان در لوله ها و زیر گچ استفاده نمود .
ولتاژ نامی در سیم های مفتولی ، ۵۰۰/۳۰۰ ولت در سیم های مفتولی مقاطع ۵/۰ و ۷۵/۰ و ۱ میلی متر مربع و ۷۵۰/۴۵۰ ولت برای سیم های مفتولی با سطح مقطع بیش از ۱ میلی متر مربع می باشد .
سیم مفتولی که به نام های سیم غیر قابل انعطاف ، سیم نصب ثابت و یا سیم خشک نیز شناخته می شود بطور عمده برای استفاده در سیم کشی داخلی تابلوها و توزیع کننده های برق مناسب است . همپنین به کارگیری سیم مفتولی ( سیم غیر قابل انعطاف ، سیم نصب ثابت یا سیم خشک ) در داخل لوله ها و زیر گچ مجاز است . البته سیم های نصب ثابت با هادی تابیده منظم ( گروه ۲ ) را می توان به عنوان اتصالات تابلوهای کنترل ، در ساخت دسته سیم و نیز الکترونیک صنعتی به کار برد .
در سیم مفتولی ( سیم غیر قابل انعطاف ، سیم نصب ثابت یا سیم خشک ) هادی از جنس مس آنیل شده با خلوص بالا گروه ۱ ( هادی غیر قابل انعطاف یا هادی مفتولی ) بوده که ویژگی های هادی مورد استفاده در سیم مفتولی می بایستی مطابق با الزامات استاندارد ملی ایران شماره ISIRI 3084 و یا استاندارد بین المللی IEC ۶۰۲۲۸ باشد .
عایق به کار رفته در سیم مفتولی آمیزه پلیمر پی وی سی (PVC) از نوع پلیمر PVC/C می باشد .
ولتاژ تست در سیم های مفتولی با ولتاژ نامی ۵۰۰/۳۰۰ ، ولتاژ ۲۰۰۰ ولت و در سیم های مفتولی با ولتاژ نامی ۷۵۰/۴۵۰ ، ولتاژ ۲۵۰۰ ولت می باشد .
سیم های مفتولی بر اساس ولتاژ نامی به دو گروه تقسیم می گردند :
هادی سیم های مفتولی مطابق با الزامات استاندارد ملی مربوطه می بایستی کلاس ۱ ( هادی تک مفتولی ) و یا کلاس ۲ ( هادی نیمه افشان ) باشد .
کلیه سیم های مفتولی ( سیم های غیر قابل انعطاف ، سیم های نصب ثابت و یا سیم های خشک ) با ولتاژ نامی ۵۰۰/۳۰۰ ولت و سطح مقطع ۰/۵ ، ۰/۷۵ ویا ۱ میلیمتر مربع می بایستی مطابق با الزامات استاندارد ملی ایران به شماره ISIRI(607)05 و یا استاندارد بین المللی ۶۰۲۲۷ IEC 05 تولید و عرضه گردند .
سیم های مفتولی ( سیم های غیر قابل انعطاف ، سیم های نصب ثابت و یا سیم های خشک) با ولتاژ نامی ۷۵۰/۴۵۰ ولت و سطح مقطع بیش از ۱ میلیمتر مربع مطابق با الزامات استاندارد ملی ایران به شماره ISIRI(607)01 و یا استاندارد بین المللی ۶۰۲۲۷ IEC 01 تولید می گردند .
رنگ بندی سیم های مفتولی ( سیم های غیر قابل انعطاف ، سیم های نصب ثابت و یا سیم های خشک) مطابق با درخواست مشتری می باشد . این نوع از محصولات بصورت بسته بندی حلقه در کیسه و نیز بر روی قرقره قابل تحویل می باشند .
NYA نام سیم مفتولی در روش کد گذاری سیم ها و کابل های برق با حداکثر ولتاژ ۷۵۰/۴۵۰ ولت ، مطابق با استاندارد VDE می باشد .
بر اساس این روش کدگذاری N نشان دهنده نام گذاری بر اساس استاندارد VDE ، Y نشان دهنده این است که مواد عایقی به کار رفته در ساختمان سیم مفتولی از جنس پلیمر پی وی سی می باشد. البته سیم های مفتولی مطابق با الزامات مندرج در استاندارد CENELEC HD 361 نیز بر اساس ولتاژ نامی به صورت H05V-U ونیز H07V-U نام گذاری می گردند .
به هنگام خرید سیم مفتولی می بایستی مواردی را مد نظر قرار داد :
۱- هادی برتر در سیم های مفتولی از جنس مس باشد . در صورت استفاده از سیم مفتولی با هادی آلومینیومی باید توجه داشت که مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ۳۰۸۴ استفاده از آلومینیوم به عنوان هادی در سیم های تک مفتولی از مقطع ۱۰ میلی متر مربع مجاز شناخته شده است .
۲- به هنگام خرید باید توجه داشت که وزن همواره نمی تواند به عنوان معیار کیفیت سیم مفتولی محسوب گردد.
۳- هنگام خرید علاوه بر قیمت بایستی به حسن سابقه تولید کننده و رعایت استانداردهای مربوطه در تولید توجه داشت .
سیم مفتولی نیز همانند سایر محصولات سیم و کابل غیر قابل انعطاف تا سطح مقطع ۱۰ میلی متر مربع دارای هادی از جنس فلز مس می باشد ، بر این اساس هرگونه افزایش قیمت داخلی و یا بین المللی این فلز تاثیر مستقیمی بر قیمت انواع سیم افشان دارد .
از سوی دیگر با توجه به اینکه سیم مفتولی همچون سایر محصولات سیم و کابل مشابه دارای عایق پلیمری می باشد ، لذا نوسانات قیمت مواد اولیه پلیمری خصوصا” پی وی سی موجب تغییر در قیمت این محصول خواهد گردید .
همچنین هرگونه تغییردرهزینه های تولید همانند دستمزد نیروی های تولید ، هزینه انرژی مصرفی جهت تولید ، هزینه حمل و نقل و …. نیز در تعیین قیمت سیم مفتولی موثر خواهد بود .
بدون شک تولید کنندگان معتبر سیم و کابل که کیفیت محصولات خود را بر کمیت ترجیح می دهند صرفا” سیم مفتولی با هادی مسی را تولید و توصیه می نمایند . از این روی بایستی گفت بهترین نوع سیم مفتولی ، سیم مفتولی با هادی مسی می باشد .
سیم مفتولی با هادی آلومینیومی می تواند در مقاطع ۱۰ و به بالا مورد استفاده قرار گیرد اما در این نع محصولات بایستی به سطح مقطع و تفاوت انتقال جریان هادی مسی و هادی آلومینیومی توجه کامل داشت .
سیم مفتولی ( سیم غیر قابل انعطاف ، سیم نصب ثابت یا سیم خشک ) در قیاس با سیم افشان ( سیم انعطاف پذیر ) انعطاف پذیری کمتری دارد ، بر همین اساس سیم مفتولی در بیشتر برای سیم کشی داخل تابلوها و توزیع کننده های برق مناسب است .
مقاومت الکتریکی هادی سیم مفتولی کمتراز سیم افشان است . به عنوان مثال مقاومت الکتریکی هادی در سیم مفتولی با سطح مقطع ۵/۱ میلی متر مقدار ۱/۱۲ اهم بر کیلومتر و در سیم افشان با همین سطح مقطع ۵/۱ مقدار ۳/۱۳ اهم بر کیلومتر می باشد . این تفاوت به دلیل وجود رشته های هادی با طول تاب ( پیچش ) مشخص در هادی سیم افشان می باشد .
تفاوت در مقاومت الکتریکی هادی سیم افشان و سیم مفتولی زیاد چشمگیر نیست اما ممکن است در موارد خاص یا متراژهای بالا تاثیر خود را بیشتر نمایان سازد .